Ochrona dróg oddechowych – jak dobrać, jak wybrać, na co zwrócić uwagę

/ Opublikowano w Poradniki BHP

Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie odpowiedniej organizacji pracy oraz stanowisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników przed zagrożeniami. Zagrożeniami takimi mogą być czynniki szkodliwe dla zdrowia i życia. W pierwszej kolejności należy zastosować środki ochrony zbiorowej, które jednocześnie zapewniają ochronę grupie ludzi, w tym i pojedynczych osób przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami występującymi w środowisku pracy. Z reguły są to rozwiązania techniczne, stosowane w pomieszczeniach produkcyjnych, maszynach i urządzeniach.

W sytuacji, gdy zastosowanie środków ochrony zbiorowej jest niewystarczające, konieczne jest zapewnienie pracownikom środków ochrony indywidualnej, odpowiednich do rodzaju i poziomu zagrożeń.

Środki ochrony dróg oddechowych powinny zapewniać bezpieczeństwo pracownikom, którzy narażeni są w miejscu pracy na oddziaływanie czynników niebezpiecznych albo szkodliwych dla układu oddechowego (zanieczyszczenia powietrza, np. pyłami lub oparami drażniących substancji, niedobór tlenu). Odpowiednio dobrany sprzęt zapobiega uszkodzeniu układu oddechowego i utracie zdrowia.

Wybór odpowiedniego środka ochrony oddechowej może być trudny. Oferta masek przeciwpyłowych z zaworkiem i bez, masek wielorazowych czy masek całotwarzowych jest bardzo szeroka i trudno odnaleźć się w tym temacie osobom, które nie mają doświadczenia w pracy z wyżej wspomnianymi zagrożeniami i nie wiedzą dokładnie, co jest ważne przy wyborze masek.

Na co zwrócić uwagę przy wyborze środków ochrony dróg oddechowych:

  • Rodzaj zanieczyszczenia powietrza i wpływ tego zanieczyszczenia na stan zdrowia
  • Wielkość stężenia środka szkodliwego
  • Szacowany czas pracy w warunkach szkodliwych
  • Wilgotność powietrza
  • Czynniki klimatyczne, mające wpływ na sprzęt ochrony i jego użytkownika
  • Ergonomię produktu, czyli maski/półmaski
  • Kondycję pracownika – stan zdrowia

Klasyfikacja sprzętu ochrony układu oddechowego

Stosowanie środków ochrony układu oddechowego podczas pracy wymagane jest, gdy:

  • Stężenie niebezpiecznych substancji w powietrzu przekracza Najwyższe Dopuszczalne Stężenia (NDS) dla tych substancji. NDS określa rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 12 czerwca 2018 roku w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. poz. 1286)
  • Zawartość tlenu we wdychanym powietrzu jest niższa niż 17%

Te grupy czynników determinują sposób ochrony układu oddechowego. Możliwe są dwie metody ochrony:

  • Oczyszczanie wdychanego powietrza (sprzęt oczyszczający)
  • Dostarczanie powietrza ze źródła wolnego od zanieczyszczeń (sprzęt izolujący)

 

Sprzęt oczyszczający

Oczyszczanie powietrza z chemicznych substancji szkodliwych oraz pyłów odbywa się przy użyciu:

  • Filtrów– zatrzymują cząsteczki stałe (pyły) oraz kropelki cieczy w postaci aerozoli (mgły)
  • Pochłaniaczy – zatrzymują gazowe substancje chemiczne na zasadzie reakcji chemicznej
  • Filtropochłaniaczy – stanowią kombinację filtrów i pochłaniaczy

Filtry, pochłaniacze i filtropochłaniacze nie są samodzielną ochroną i dlatego wymagają skompletowania z częścią twarzową. Wyjątek stanowią jedynie półmaski jednorazowe.

Z uwagi na typ części twarzowej sprzęt ochrony dróg oddechowych można podzielić w następujący sposób:

  • Półmaski jednorazowe
  • Półmaski
  • Maski pełnotwarzowe

Półmaski jednorazowe zapewniają ochronę przed cząstkami stałymi, typu: pyły, dymy, bakterie, wirusy, oraz cząstkami ciekłymi w postaci mgły. Półmaski jednorazowe nie posiadają elementów wymiennych, więc po zużyciu należy ją wyrzucić (zutylizować). Zobacz produkty

Półmaski wielokrotnego użytku oraz maski pełnotwarzowe stosowane są z filtrami, pochłaniaczami oraz filtropochłaniaczami w zależności od występujących zagrożeń. Maski pełnotwarzowe ściśle przylegają do twarzy, chroniąc jednocześnie drogi oddechowe, oczy oraz całą twarz. Zobacz produkty

KLASYFIKACJA FILTRÓW I POCHŁANIACZY

Filtry i pochłaniacze wymienne do masek i półmasek 

Symbole literowe i kody koloru stosowane do oznaczania filtrów i pochłaniaczy w zależności od ich przeznaczenia:

Podział pochłaniaczy gazowych

  • klasa 1 – pochłaniacze o niskiej pojemności sorpcyjnej, przeznaczone do ochrony przed gazami lub parami o stężeniu objętościowym w powietrzu nie przekraczającym 0,1% (1.000 ppm)
  • klasa 2 – pochłaniacze o średniej pojemności sorpcyjnej, przeznaczone do ochrony przed gazami lub parami o objętościowym stężeniu w powietrzu nie przekraczającym 0,5% (5.000 ppm)
  • klasa 3 – pochłaniacze o wysokiej pojemności sorpcyjnej, przeznaczone do ochrony przed gazami lub parami o objętościowym stężeniu w powietrzu do 1% (10.000 ppm)

Podział filtrów

Skuteczność filtracji wyznacza się wobec standardowych aerozoli tj. chlorku sodu i mgły oleju parafinowego. Elementy filtrujące dzieli się w zależności od skuteczności filtrowania na trzy klasy ochronne:

  • Klasa 1 – (P1) – skuteczność filtracji 80% – stosowane do ochrony przed cząstkami stałymi o niskiej toksyczności dla których NDS≥2mg/m3
  • Klasa 2 – (P2) – skuteczność filtracji 94% – stosowane do ochrony przed cząstkami stałymi i ciekłymi o niskiej i średniej toksyczności dla których NDS≥0,05mg/m3
  • Klasa 3 – (P3) – skuteczność filtracji 99,95% – stosowane do ochrony przed cząstkami stałymi i ciekłymi o wysokiej toksyczności dla których NDS<0,05mg/m3

Półmaski filtrujące

Wśród masek filtrujących wyróżniamy trzy klasy ochronne w zależności od skuteczności filtrowania:

  • Klasa 1 – (FFP1) – skuteczność filtracji 80% – stosowane do ochrony przed cząstkami stałymi i ciekłymi o niskiej toksyczności dla których NDS≥2mg/m3 o ile maksymalne stężenie wynosi do 4xNDS
  • Klasa 2 – (FFP2) – skuteczność filtracji 94% – stosowane do ochrony przed cząstkami stałymi i ciekłymi o niskiej i średniej toksyczności dla których NDS≥0,05mg/m3 o ile maksymalne stężenie wynosi do 10xNDS
  • Klasa 3 – (FFP3) – skuteczność filtracji 97% – stosowane do ochrony przed cząstkami stałymi i ciekłymi o wysokiej toksyczności dla których NDS<0,05mg/m3 o ile maksymalne stężenie wynosi do 20xNDS

Dodatkowe oznaczenia półmasek filtracyjnych:

  • C – dodatkowe wymaganie odpowiedniej pyłochłonności sprawdzane pyłem węglowym
  • D – dodatkowe wymaganie odpowiedniej pyłochłonności sprawdzane pyłem dolomitowym
  • S – półmaska przeznaczona do filtracji tylko cząstek stałych (pył, dym)
  • SL – półmaska przeznaczona do filtracji cząstek stałych (pył, dym) oraz cząstek ciekłych (mgła)

Aby zapewnić odpowiedni poziom ochrony półmaski/maski muszą gwarantować szczelne dopasowanie do twarzy użytkownika. Dlatego bardzo ważne są testy dopasowania, choć w Polsce nie są obowiązkowe. Jednak niezwykle istotne jest mieć pewność, czy wybrana maska/półmaska spełnia swoje funkcje, zapewniając przy tym najwyższy stopień bezpieczeństwa.

Dlaczego warto przeprowadzać testy dopasowania:

  • Każdy użytkownik jest inny
  • Potwierdzenie wyboru
  • Pewność działania
  • Przestrzeganie przepisów
  • Maksymalizacja ochrony

 

Sprzęt izolujący

Sprzęt izolujący to akcesoria, które zapewniają dopływ czystego powietrza z niezależnego źródła. W ten sposób zapewniają przed wdychaniem do płuc szkodliwego powietrza.

Sprzęt izolujący stosujemy w sytuacji, gdy:

  • Występuje zbyt mało tlenu w powietrzu – poniżej 17%
  • Nie znamy dokładnego stężenia substancji szkodliwych lub jest ono bardzo duże
  • Filtracja okazuje się nieskuteczna dla danego zanieczyszczenia
  • Szkodliwa substancja w postaci gazu jest bezwonna

Sprzęt znajdujący się w tej kategorię dzieli się na sprzęt izolujący:

  • Stacjonarny (aparaty wężowe sprężonego powietrza)
  • Autonomiczny (aparaty butlowe lub regeneracyjne)

Sprzęt ucieczkowy

Sprzęt ucieczkowy, przeznaczony jest do stosowania podczas ewakuacji ze strefy zagrożenia. Nie jest to sprzęt do użytkowania podczas pracy, ale w nagłych wypadkach, gdy należy jak najszybciej opuścić skażone środowisko.

 

Przewodnik po normach dotyczących ochrony układu oddechowego:

  • EN 133 – Sprzęt ochrony układu oddechowego – Klasyfikacja
  • EN 136 – Sprzęt ochrony układu oddechowego – Maski – Wymagania, badanie, znakowanie
  • EN 137 – Sprzęt ochrony układu oddechowego – Aparaty powietrzne butlowe ze sprężonym powietrzem wyposażone w maskę – Wymagania, badanie, znakowanie
  • EN 138 – Sprzęt ochrony układu oddechowego – Aparaty wężowe świeżego powietrza w połączeniu z maską, półmaską lub zespołem ustnika – Wymagania, badanie, znakowanie
  • EN 140 – Sprzęt ochrony układu oddechowego – Półmaski i ćwierćmaski – Wymagania, badanie, znakowanie
  • EN 143 – Sprzęt ochrony układu oddechowego – Filtry – Wymagania, badanie, znakowanie
  • EN 149 – Sprzęt ochrony układu oddechowego – Półmaski filtrujące do ochrony przed cząstkami – Wymagania, badanie, znakowanie
  • EN 403 – Ucieczkowy sprzęt ochrony układu oddechowego -Sprzęt oczyszczający wyposażony w kaptur, przeznaczony do użycia podczas pożaru -Wymagania, badanie, znakowanie
  • EN 404 – Ucieczkowy sprzęt ochrony układu oddechowego – Sprzęt oczyszczający ucieczkowy z zespołem ustnika chroniący przed tlenkiem węgla
  • EN 1146 – Sprzęt ochrony układu oddechowego – Ucieczkowe aparaty powietrzne butlowe z kapturem -Wymagania, badanie, znakowanie
  • EN 13794 – Sprzęt ochrony układu oddechowego – Ucieczkowe aparaty regeneracyjne -Wymagania, badanie, znakowanie